25 jun 2013

Uxía Casal, tecedora de soños e realidade

Por recomendación de María Reimóndez, grande maleducada onde as haxa, hoxe dedicámoslle unha entrada neste blog á escritora galega Uxía Casal. Nacida en Compostela, exerce de profesora de galego en Ourense por moitos anos e, tras xubilarse, vai parar a Riveira, onde reside actualmente. Con numerosos contos escritos para nen@s e rapac@s ben repletos de fantasía e ciencia-ficción, entre os que se atopa O faro de Arealonga, publicará en solitario e orientado a lector@s adult@s (malia que non gustamos por estes blogs demasiado desas etiquetas), un volume de relatos inquietantes, Vidas exemplares. Tamén ten colaborado en obras colectivas.

Quen conducimos este blog decidimos poñernos mans á obra e internarnos nas profundidades da obra literaria para coñecer mellor a escrita da autora, e como non coñecemos outro método mellor para acadar o noso obxectivo fixémonos con senllos libros da autora e puxémonos á lectura. Mentres a Bibliotecaria Maleducada exploraba a contorna do faro de Arealonga, eu apostei por espiar unha vintena de vidas exemplares do máis peculiares, por certo. Grazas a iso, o presente artigo está vertebrado en dous apartados, que foi o que nos pediu o corpo respectivamente tras cadansúa lectura. En primeiro lugar, a miña compañeira aporta unha breve reseña, con algunha impresión, de O faro de Arealonga, e eu, pola miña parte, decanteime axiña por reunir o feixe de reflexións que me suscitaron os vinteún relatos de Vidas exemplares, listos para completar unha entrada sorpresa deste club de lectura noso 100% maleducado.

MINIRRESEÑA DE O FARO DE AREALONGA ESCRITA POLA BIBLIOTECARIA MALEDUCADA
O faro de Arealonga 
Historia de misterio e aventuras que relata a volta de Rosalía como xornalista aínda inexperta á súa vila natal, onde se atopará cunha serie de feitos inexplicables. Lectura, ao meu ver, axeitada para rapaz@s e non tan rapac@s onde, sen decatarte, a escritora che fai reflexionar sobre un feixe de temas actuais, como a discriminación polo físico, as dificultades cotiás para persoas con discapacidades, nomeadamente a acondroplasia (un tipo de ananismo), as relacións familiares e laborais, o descoñecemento sobre da vida de xente que temos ao lado, a globalización, a pegada que deixou (e deixa) na costa galega o narcotráfico,  a espionaxe, a investigación científica de vangarda, os límites éticos dos avances científicos… Sigo? Por suposto, como literatura que é en moitos casos a acción vese mesturada fortemente coa ficción científica, pero isto só contribúe a facer máis sorprendentes e inesperadas as respostas a todas as preguntas que o relato vai formulando.
(minirreseña da Bibliotecaria Maleducada)

CADRO DE REFLEXIÓNS ARREDOR DE VIDAS EXEMPLARES ELABORADO POR DÚAS LÚAS

Como eu non son moito de reseñas, nin tan sequera minirreseñas, hei tentar expoñer, coma sempre ideo nas entradas do Club 100%, moitvos para a reflexión arredor de Vidas exemplares. OLLO: non garanto o segredo de composición… (que pode haber o que chaman spóiler, entendámonos).

En xeral, Uxía Casal apúntase moitos tantos nesta compilación de Vidas exemplares, que destacarei relato por relato no cadro que seguirá a este parágrafo, pero sobre outros diría que se trata dunha literatura densa (cada relato, na súa brevidade, interpreta prodixiosamente unha partitura de moitas voces) que se centra máis no marabilloso e estraño que no puramente fantástico, que gosta de confundir constantemente o real co imaxinario, e que xoga dun xeito abondoso cos finais abertos, permitindo á lectora (neste caso) coarse, como na xanela indiscreta, en vidas alleas… malia que non sempre demasiado exemplares. De feito, poida que sexa pampiña pero non acabo de entender o título que engloba aos vinteún relatos resultantes: Vidas exemplares? Penso que o entendo pero tamén penso que non o entendo. Dende aquí fago un chamamento para preguntarvos se lestes o libro e quedastes tamén ou non con esta sensación. Mais si, deixamos xa as xeneralidades e concretemos: imos co cadro, que será o que máis vos interese (ou non) para disecar o noso obxecto de estudo literario; os relatos de Vidas exemplares, un por un:

Relato (valoración  persoal, ♥  = do mellor; Ø = do peor)
Impresión (en negriña, o eixo do relato)
E Branca non me cre
O tema dos homiños, seres humanos ou cando menos seres á súa imaxe e semellanza en miniatura, é un tema recorrente na literatura universal polo menos dende aquilo de Lilliput. Tamén en castelán hai quen xoga coa idea, por exemplo, Juan José Millás en Lo que sé de los hombrecillos. Series televisivas tan populares coma Os Simpson exploran asemade esta posibilidade.
Conversa na escuridade
Este relato de transfundo apocalíptico ao máis puro Sci-Fi, fala duns seres mutantes con respecto a nós e inconscientes de que o son que capturan a outros seres e temen ser capturados á súa vez por un tal (e terrorífico) Chucco, con ar de monstro mitolóxico.
Tres tristes tigres Ø
Unha historia de pantasmas e infanticidios:  excursionista perdido nun bosque chega a unha solitaria mansión na espesura habitada por tres vellos (dous homes e unha muller) que, sen darlle ocasión a explicarse, falan e falan de feitos arrepiantes que coñecen de primeira man…
O intruso
Triángulo amoroso: un home sente celos… do can, converténdose nun rival pola atención da compañeira. Máis que un relato de amor, eu cualificaríao case de antiamor. O tema do can interferindo relacións de parella tampouco é novo: pode atoparse, entre outros, nas páxinas de Que me queres amor? (de Manuel Rivas), no conto de “Carmiña”, que aparece fielmente reflectido na película de José Luis Cuerda baseada no libro.
O pazo de Galdán
Moi resumido: relato de “non movas o marco que te mato” e de pazos que non son dos donos (Meirás?), pero, por riba, dun xardín paradisíaco que debido a un misterioso pacto co demo os habitantes da señorial edificación non poden pisar (Adán e Eva?)..
Futuro hipotético
Un home pensa como sería se a muller estivese con el… mais ela non está (polo menos enteira) porque foi vítima do crime macabro e uxoricida do primeiro. Unha chamada de atención contra a práctica indiferenza ante a violencia machista? De feito, só en España hai xa máis de trinta mulleres mortas, MORTAS QUERE DICIR ASASINADAS, por esta causa no que levamos de ano (de xaneiro a xuño), sen profundar noutros factores.
Non están de moda
Pese a que matar está mal e quizais é no contexto un pouquiño esaxerado, bravo por esa dependenta que alza a cella ao máis puro estilo DMF (referencia interna para profesionais de bibliotecas) ante a tiranía materna (pobres, sempre calando e tragando ante clientes como as coitadas bibliotecarias ante usuari@s…). Mágoa que ela mesma semelle escravizada pola tiranía da moda
Querido Martiño
Velaquí un relato de misterio, aberto de principio a fin, de beata que podería non ser tal descuberta a través da autocorrespondencia de quen da título ao relato. Pon no gume da navalla as falsas aparencias e a hipocrisía.
Área de descanso
Para min este relato non é un relato senón que pasa a transformarse nun momento dado no chiste este no que vai un no coche e recolle a un autostopista que resulta ser un asasino.  Non debería parecer chiste, pero contábanse algúns así cando eu eran meniña, de escoitar pola radio que escapou un asasino, e non era lenda urbana, prométoo, de meter medo, senón que por algún motivo acababas escachando coa risa. Quizais por iso non o tomei moi en serio, aínda que hai algún xiro interesante arredor da ambigua identidade dos protagonistas: quen é en realidade o asasino?
Mar de fondo
O fantástico (máis marabilloso, diría eu, como xa indiquei máis arriba) irrompe no real; o mar irrompe na terra (ou a terra no mar?, sempre a ambigüidade). En poucos parágrafos transita un triángulo amoroso fabuloso (con seres mitolóxicos incluídos) e lésbico (reivindicación de normalidade para as relacións LGTB; ao cabo, resulta máis doado aceptar estas que unha relación na que aparece polo medio unha serea, ou non?), de novo os celos (coma en O intruso),  e a afabilidade xunto coa mudez (e silencio) fronte ao mal humor e os ultimátums belicosos.
O sorriso de Tadeu Ø
Buff… con este non puiden porque fala de persoas con dúas vidas, unha na casa e outra no traballo, e por riba… banqueiros! (síntovolo, banqueiros, pero ultimamente saídes moito nos telexornais). Finalmente, o protagonista desas dúas vidas, que tiña un perenne sorriso no rostro con toda probabilidade tatuado, logra zafarse das dúas e vivir con liberdade. Se cadra non acabei de entendelo.
A visita
Un home da conta das súas fantasías sexuais (todo light, non vaiades pensar) para acabar descubrindo que estamos ante un vello dos que chaman verde por flirtear con rapazas novas ás que coñece porque a súa muller, vella coma el, está hospitalizada. Un relato agridoce sobre a vellez.
Eu acuso
Facendo uso de novo do recurso da Sci-Fi ou mais ben da Social-Fi, a autora aproveita o relato dun neno asasino (crimes de menores) nunha hipotética sociedade na que o rapaz está integrado nunha tribo de cativos que viven en sumidoiros; denuncia social en toda regra sobre a situación da infancia desesperada na que viven moitos nenos de hoxe en día.
Un reino deste mundo
Cóctel de relixión, éxtases, monxas e travestismo que resulta máis aterrador se cabe porque practicando zapping televisivo o outro día parei a mirar un programa de monxas reposteiras que falan e falan mentres cociñan (ben, en realidade unha fala e a outra asinte) e viñan contando dunha ocasión na que timbrou unha persoa interesada en ingresar no convento movida por unha profunda vocación… que acolleron alborozadas ata que se decataron de que os cromosomas da persoa eran XY e non XX como pensaban… cousas que pasan intramuros.
Non hai plans perfectos
Outro cóctel temático: un ludópata caído en desgraza que oculta sentimentos asasinos, falsas aparencias, amores que agretan amizades, chamadas telefónicas intempestivas…
Feliz aniversario
O amor é cego (e inesperado, e doloroso, e inconsciente, e todo o perdoa –que bíblico me quedou isto último); mais en concreto refírome ao amor aos animais. Rañando máis no fondo podemos mencionar o instinto salvaxe que agochan os animais (e lembro que as persoas o somos) e que agroma cando un menos o espera. Menciónase  a Cortázar, Julio, do que, sen ser unha moi intelixente, podemos presumir influencias ao longo deste relato e da obra en xeral.
Presente imperfecto
De novo protagoniza o relato un rapaz inquietante, autor (ou iso se deixa entrever) dun crime na infancia (como xa ocorrera en Eu acuso), consecuencia de continuos malos tratos, o que evolucionará nunha complicada adolescencia marcada polo illamento que culminará (desgraza sobre desgraza) nun accidente de tráfico.
Moi fráxil
Neste relato coñecemos a unha familia mal avida, marcada pola incomprensión das diferenzas (coma a síndrome de down), por unha desconfianza absoluta e pola inminencia dun crime.
Trafegas na aurora boreal
Un relato trasnoitador, de ambiente escuro, clubs nocturnos, prostitución, negocios turbios e, como non podía ser doutro xeito, crimes de conveniencia amparados por un elemento sobrenatural: a transmutación de almas.
O regreso da enviada
Relato que conecta por sorpresa cun dos primeiros, Conversa na escuridade, e mantén o transfundo apocalíptico do devandito contrastando os puntos de vista das personaxes, sospeitosamente masculino versus feminino, e onde se agarda que Chucco ataque de novo, ou non.
Game Over. Insert coin
Unha achega á adición tecnolóxica, neste caso aos videoxogos, que permite profundar na ludopatía, nas relacións paterno-filiais, nos desastres meteorolóxicos, no Home contra a Natureza.. e na constante e permeable barreira entre fantasía e realidade.

Conclusión: Uxía Casal, altamente recomendable. Para comezar a lela, ou seguir a lela segundo o caso, insert coin ou tarxeta de biblioteca...

POST OVER

4 jun 2013

María Acosta: "A porta de acceso ó mundo fantástico non pode ser accesible a calquera"

Quen de cando en vez bote un ollo a este blog saberá que andamos a voltas, outra vez máis, coa fantasía en galego. Repasando títulos de literatura fantástica na maleducada lingua rosaliana atopamos un, en concreto, publicado o ano pasado, O enigma dos nove sepulcros; é este un libro que chama inmediatamente a atención de quen le as palabras que están impresas na súa contracapa:
"Un mozo de Coruña que percorría a Cidade Vella, atopa un sumidoiro aberto nunha calella e descende por el para pescudar. Unha porta pintada na parede dálle acceso a un mundo fantástico, mais estrañamente familiar. Este mozo Sen Nome, xunto co seu amigo Brains, pasará unha chea de aventuras polas terras de Gapsiq na procura da solución do Enigma dos Nove Sepulcros."
A autora de O enigma dos nove sepulcros chámase María Acosta e, polo pouco que sabemos dela, a través do que nos contou, posúe una personalidade verdadeiramente activa e inquieta.


Naceu na Coruña no 1959, un ano singular do primeiro ao último dos seus 365 días. En xaneiro, Fidel Castro toma o poder en Cuba ao vencer a Revolución que liderara, e o Papa Xoan XXIII anuncia o Concilio Vaticano II, aínda que máis relevante para nós que iso é que Ana María Matute obtén o premio Nadal por Primera memoria. En febreiro reúnese por vez primeira o Tribunal Europeo de Dereitos Humanos. En marzo, a China invade o Tíbet obrigando ao exilio a moitos budistas, incluído o seu líder, o Dalai Lama. E así van pasando os meses ata que en decembro nace Maria Acosta Díaz, o mesmo mes no que nacerán tamén a cantante Ana Torroja ou o actor Val Kilmer.

Vivirá e estudará na cidade ata que, en 1980, marcha estudar Socioloxía a Madrid, especializándose máis tarde en Antropoloxía Social.

A súa vida transcorre plácida na cidade do oso e o albedro, pero o seu maxín bule sen descanso, e así, nos anos 90, decide apuntarse a un taller literario por correspondencia, e nace así unha das súas primeiras historias, en castelán, que hoxe temos a fortuna de poder ler en galego como A rebelión no espazo para escritores noveis no blog de Galaxia.

A súa imaxinación atopa un caldo de cultivo marabilloso colaborando nunha radio de barrio, que frecuentará por espazo de varios anos nos que experimentará coa rima, versificando novas de actualidade, e cos relatos por fascículos, porque para os oíntes recrea As sombras, unha novela por entregas, de corte policíaco e con partes de literatura fantástica, narrada orixinalmente en castelán, como todo o que escribía por aquela época, pero que rematou por traducir ao galego.

Pouco despois, estudando oposicións a lingua e literatura castelá, interesarase polas Cantigas de Santa María, que a levarán a achegarse á literatura en galego.

Logo de case dúas décadas vivindo lonxe de Galicia, retorna á Coruña en 1999 e, malia que nunca deixa a escrita por completo, non será ata 2008 cando decida poñerse en serio ao choio. De feito, confesounos que dende hai un par de anos, por consello dun libro para escritores, non deixa de escribir un mínimo de tres páxinas ao día. Esta confesión resultounos curiosa, senón á Bibliotecaria Maleducada, polo menos si a min (Dúas Lúas), porque lera algunha vez que José Saramago obrigábase a escribir dúas páxinas ao día, así que María Acosta escribe máis que o mesmo premio Nobel. Non sei se o sabía…

E púxose tan en serio que dende que escribiu a súa primeira historia escrita e pensada en galego, Patacas e máis patacas, xa non puido escribir noutra lingua, nin puido deixar de escribir, e grazas a iso hoxe podemos ter entre as mans O enigma dos nove sepulcros.


Ávidas por saber máis dese mundo no profundo doutro mundo, puxémonos en contacto con ela e fixémoslle chegar un decálogo de cuestións para nós esenciais ao respecto. E, para a nosa ledicia, non tardou nada en respondernos. Velaquí, sen máis demora, a conversa:

Pregunta (Maleducadas). O protagonista de O enigma dos nove sepulcros pasea pola Coruña. É casualidade, porque en calquera lugar podemos atopar portas á fantasía, ou vives a cidade como un lugar proclive ao fantástico?
Resposta (María Acosta). Ámbalas dúas cousas. Por unha banda calquera cousa ou lugar pode suxerirte unha historia, xa sexa de fantasía ou de intriga ou un drama, tan só hai que deixar que a mente atope a historia adecuada ó sitio ou á situación que estás vendo. Por outra, a cidade de Coruña é moi proclive á fantasía, pero tamén ás historias de intriga. 
P. Segundo limos nas sinopses da obra, o protagonista non ten nome. Como é iso? Non resulta complicado guiar a historia a través dunha personaxe anónima? 
R. Pois non resulta complicado, de feito ten un nome que é Sen Nome. Ademais na literatura, e sobre todo nos contos de tradición oral, hai unha morea de personaxes que non teñen nome ó principio da historia porque deben gañalo. Estas historias de heroes sen nome o que realmente están a contar son o camiño de iniciación á outro tipo de vida, polo xeral significa o paso da vida de mozo á vida de adulto. 
P. Chamounos a atención que a porta a un mundo fantástico se atope nos sumidoiros. Por que os sumidoiros? 
R. A porta de acceso ó mundo fantástico atópase nun sumidoiro porque unha entrada dese tipo non pode ser accesible a calquera, debe estar agochada, só pode ser descuberta pola persoa axeitada. O personaxe que descubre este tipo de portas, xa sexa porque entra nun burato dunha árbore, como Alicia, ou porque baixa polo sumidoiro, como Sen Nome, debe ser curioso e con ganas de aprender e de descubrir novas cousas máis aló do seu mundo ordinario. Tan só este tipo de persoas teñen acceso á fantasía e a maxia. Sen Nome atopa a porta porque é curioso, porque ten un afán de descubrir novas cousas, de saber máis. 
P. Que nos podes contar sobre o mundo que atopará o rapaz tras os sumidoiros? En que se diferenza e en que se parece ao noso? 
R. Atopará un mundo familiar e ó mesmo tempo abraiante e absurdo. Será un mundo no que ó principio non se senta cómodo, pero no que, a medida que pase o tempo, comprenderá moito mellor. 
P. Limos que en certa medida comparas o teu libro con Alicia, de Carroll. Que outras referencias, literarias ou non, tiveches á hora de escribir o libro? 
R. Hai un pouco de todo, porque eu son unha persoa que leo de todo. Así que no libro pódense atopar referencias a Alicia no País das Marabillas, sobre todo no que a refire á estrutura (alguén baixa por un burato e accede a un mundo impensable ata o de agora), pero tamén á historia máis antiga de Galicia (os druigras), á mitoloxía grecorromana (isto moi visible no poema que guía a Sen Nome dende o inicio da historia), ós libros clásicos de fadas europeos (aparecen elfos e ananos), ós meus estudos de antropoloxía social (alguén debe ganarse un nome a través dunha serie de probas que debe resolver e só no momento en que demostre a súa madurez terá dereito ó seu novo nome e polo tanto a integrarse na sociedade como un membro adulto máis). 
P. Gústanos a idea de que a fotografía che sirva como inspiración. Con que imaxe, de todas as que acompañan ao libro, te quedarías, e por que? Podes pasárnola para compartila coas nosas lectoras e lectores? 
R. Hai unha imaxe a que lle teño moito cariño que é a do Suplicante e o Gardián do Bosque. Fíxena xa hai unha morea de anos cando estaba a pasear co meu can Ulises, recentemente falecido, polos montes de Bertamiráns. Esta zona preta de Santiago ten unhas paisaxes moi fermosas e aí atopei unha chea de pedras, árbores e casas en ruínas moi suxestivas. Ademais, a miña mente é moi fantasiosa e cando fago unha fotografía, sexa do que sexa, sempre penso ¿que haberá detrás? ¿é o que vexo ou hai algo máis? 
  
O Suplicante e o Gardián do Bosque
Imaxe de María Acosta.

P. Inventar una linguaxe, ou palabras dela, é un recurso moi empregado na literatura fantástica que aparece na túa novela. Xa pensaras empregala ou xurdiu a idea como una necesidade ao ir escribindo? 
R. Dende o principio tiña claro que cada unha das sociedades debería ter un idioma propio, tentei face-la cousa o máis sinxelo posible para non enlearme demasiado, pero como sempre enleeime; por exemplo, coas adiviñas, pareceume que utiliza-las adiviñas como sistema para que Sen Nome vaia avanzando na historia sería divertido, tiñan que estar en verso, tódalas adiviñas tradicionais teñen unha rima, moio sinxela, pero a teñen. Máis dunha vez, mentres estaba escribindo, dábame de labazadas por isto, pero xa comezara e tiña que seguir. ¡En fin! Cousas que pasan. 
P. Sabemos, porque o limos, que es socióloga. Ese feito aparece reflectido no libro nalgún momento? Fixeches alguna chiscadela á túa profesión? 
R. Pregúntoo porque eu o teño feito… Como xa dixen un pouco máis arriba, a miña formación como antropóloga social foi fundamental sobre todo á hora de estrutura-la novela: a historia é a narración dun viaxe iniciático de aprendizaxe, o protagonista debe pasar unha serie de probas para ser considerado como membro adulto da sociedade. Esta estrutura é tamén común a case tódolos contos clásicos. É o que se chama tradicionalmente a viaxe do heroe. 
P. Non é a túa única obra. Pódesnos falar un pouco sobre que outras cousas escribiches? 
R. Escribín tamén novelas de intriga, algunhas delas cun certo toque fantástico como As sombras, que foi a primeira novela que escribín e que mestura un asasinato na praia de Riazor con espías, alquimistas e viaxes espazo temporais, e outras baseadas nun personaxe moi normal, como Patacas e máis patacas, onde unha axudante de cociña atopa un dedo no fondo dun saco de patacas e comeza a investigar e chega a descubrir unha familia moi particular. Teño tamén outra de fantasía que se desenvolve nos Xardíns de Méndez Núñez e onde aparecen mouras, trasnos, meigas, ... 
P. Esta última pregunta reservámola sempre para o final de toda entrevista: Hai algo que non preguntáramos e queiras apuntar? 
R. Si. Gustaríame dicir que en tódalas miñas novelas, aínda que semellen para nenos ou lixeiras de ler, hai sempre unha certa crítica a aspectos da realidade cos que non estou de acordo. Por exemplo, unha novela que titulei Medidas desesperadas. O argumento xurdiu de cando regresei a Coruña despois de case vinte anos estudando e vivindo en Madrid. Daquela xa tiña corenta e non atopaba traballo por ningures: Vou ter que facerme a cirurxía estética e falsifica-lo carné de identidade, dicía ós meus amigos. Desta situación xurdiu Medidas desesperadas. En Patacas e máis patacas, critico as escasas posibilidades de traballo de moita xente e como teñen, ás veces, que recorrer a traballos sen contrato e sen seguro para poder vivir.
Ficamos obrigadas a María Acosta pola súa amabilidade para connosco e a súa disposición para conseguirnos todo o que precisamos para a entrevista. O próximo, xa que logo, é sacar das entrañas de calquera Gapsiq librario este apetecible volume de preto de cincocentas páxinas, ideal para amantes dos tochos coma min, e engulilo en dúas dentadas despois de cear!

Queres saber máis?

2 jun 2013

A voltas coa fantasía

A petición de Elena Gallego Abad, participante no noso Campionato de Fantasía en Galego, hoxe traémosvos una entrada na que recollemos algunhas escritoras de fantasía na nosa lingua (podedes atopar exemplos de escritoras en castelán en Lecturas en femenino: "Hacia mundos fantásticos").

Xa temos falado neste blog de literatura fantástica, e moito (para proba o citado campeonato), non sabemos ben se por azares da vida ou porque realmente é un xénero que chama actualmente a atención d@s devorador@s de libros. Mais ese non é caso do noso estudo, pois quen isto escribimos non somos teóricas da literatura senón lectoras e animadoras á lectura no grao que este espazo nos permite, así que imos deixar ese debate para o que cadaquén queira pensar e axiña vos falaremos das maleducadas escritoras que teñen no seu haber como mínimo una obra de corte fantástico escrita en galego.

E agora ven o complicado porque, que significa “obra de corte fantástico”? Neste punto imos seguir a definición aberta que propón o blog Digital Traduc: "Coñécese como literatura fantástica calquera relato en que participan fenómenos sobrenaturais e extraordinarios, como a maxia ou a intervención de criaturas inexistentes".*
* A tradución é nosa

Unha vez aclarado en que nos baseamos para falar de fantasía, imos agrupar baixo distintos epígrafes o nome dalgunhas maleducadas escritoras de fantasía, e comezaremos, por esta ruda cortesía que nos caracteriza, por poñer o foco sobre a propia Elena e as outras escritoras seleccionadas para competir no noso peculiar campionato. Que vos parece?

As participantes no noso Campionato de Fantasía: Elena Gallego Abad, María Solar e María Xosé Queizán


Elena Gallego Abad foi unha das participantes no noso Campionato de Fantasía en Galego grazas a ter escrito a triloxía Dragal, un supervendas galego que relata a historia dun misterioso dragón de pedra na Galiza. A historia acadou tal éxito que está en proceso de trasladarse á pantalla (interesantes as reflexións de Ignacio Prados ao respecto) nun proxecto crossmedia múltiple e xuntarse a tantas outras historias escritas por mulleres que trascenderon o papel (nós mesmas o investigamos en "Escritoras: del papel a la pantalla"), o que, centrándonos no caso galego, semella un imposible (repasando a filmografía de longametraxes galegas, só atopamos a adaptación de O club da calceta, de María Reimóndez, e unha mención á futura adaptación de Cobardes, de María Xosé Porteiro, que non sabemos se se levou á práctica; as curtas non puidemos repasalas por falta de tempo). Por certo que, buscando documentación para esta entrada, atopamos un artigo abofé interesante sobre a literatura galega e o cine, "La ficción visible", de José María Paz Gago, que mencionamos para quen guste do tema.

Volvendo ás escritoras de fantasía, as dúas compañeiras que acompañaron a Elena no campionato foron María Xosé Queizán (con O segredo da pedra figueira) e máis María Solar (autora de As meigas de Lupa), tres escritoras e tres obras imprescindibles ao noso ver para construír unha ponte entre o onte e o hoxe da fantasía literaria en galego.



Fantasía infantil: Úrsula Heinze, Ángela Gracián, Ana María Fernández Martínez, An Alfaya…


A elas poderían engadirse outras autoras de literatura infantil e xuvenil xa clásicas, como Úrsula Heinze ( aí está, por exemplo, A nena de ouro), que acaba de recibir a distinción Medalla Castelao 2013 xunto con outros persoeiros e proxectos galaicos. De feito, son moitos os relatos para nen@s que empregan elementos fantásticos, escríbanos homes ou mulleres, talvez porque na nenez vivimos ancorados nun universo no que o real e o irreal aínda non están nitidamente separados. E así, podemos atopar un prado florido onde viven As bolboretas douradas (Ángela Gracián), coñecer a O pirata da illa de Prata (Ana María Fernández Martínez) na súa aventura mariña na que encontrará animais fabulosos mentres procura un lugar onde botar o amarre da súa goleta, ou a fraga de Os seres con raíces na cara (An Alfaya) onde trasnos e fadas andan en bicicleta.



Fantasía xuvenil: Natalia Carou Figueira, Marica Campo, Teresa González Costa…


Para lector@s algo máis avezad@s, internándonos no mundo do libro xuvenil, as escritoras galegas agasállannos con historias que apostan polo fantástico, como O alento nas costas (Natalia Carou Figueira) (coa aparición dunha pantasma medieval nun presente doloroso no que aparece un pantasma peor, o das drogas), un conxunto de lendas con raíz moi galega e moi feminina en Confusión e morte de María Balteira (Marica Campo), e mesmo hai lugar para a distopía en novelas como Eu, pel (Teresa González Costa).



Fantasía sen idade: Carmen Blanco, Begoña Caamaño…


Tamén salientables, aínda que xa sen límite de idade (se é que o tivestes ata agora en conta) son os esforzos de Carmen Blanco en Vermella con lobos, que recrea os contos clásicos como o de Carapuchiña desde unha perspectiva feminista, ou o Morgana en Esmelle de Begoña Caamaño, que da outra volta ao ciclo artúrico para descubrirnos a intimidade de Morgana.

Repasando estes títulos decátome de que achegarse ao xénero fantástico permítelles a moitas escritoras e expertas en feminismo(s) (e machismos) reflexionar sobre o rol das mulleres na sociedade con extensa liberdade.



Aposta editorial pola fantasía: o caso de Urco e Contos Estraños: María Acosta, Vanesa Santiago (ehem ehem), e as escritoras de Verbas de Atenea


Ademais das anteriores, permitide agora que presente a Urco Editora, unha casa especializada en fornecer de fantasía, ciencia ficción e terror o panorama literario galego, enriquecéndoo desde o ano 2007. A través dela, eu mesma me estreei como escritora hai un par de meses (de aí os "ehem ehem" do epígrafe, resulta moi estraño nomearse a unha mesma, e máis cando nos mares dixitais case non emprego ese meu nome -Vanesa Santiago Vázquez- senón o alcume co que todas as maleducadas e maleducados me coñecedes, Dúas Lúas), estrea que chega da man de Daia Dalúa, unha das protagonistas de Ninguén lembra, volume que recolle a historia esquecida de Degon Aerinaira, do Pobo do Norte e da Xente Poderosa da Terra. Mais non foi a miña, como poderedes imaxinar, a primeira aposta de Urco pola literatura fantástica escrita por muller: o ano pasado, sen ir máis lonxe, María Acosta publicou O enigma dos nove sepulcros, que relata a historia dun rapaz que descubre o mundo ignoto que se agocha tras os sumidoiros. Nós quixemos saber máis, e puxémonos en contacto con ela. Á maior brevidade posible poderedes ver o resultado, xa que nos parecía engrosar moito esta mesma entrada incluír aquí todo o que nos contou.

Non quero rematar sen citar a Contos Estraños, proxecto que xorde en 2011 moi ligado ao de Urco, que sacou adiante en marzo deste 2013 o volume Verbas de Atenea, integramente escrito e ilustrado por mulleres, e do que contades coa crónica maleducada da súa presentación oficial mercé a Patricia Mariño, unha das súas contribuintes, onde atoparedes unha chea de sucesos marabillosos que vos sorprenderán. Incluímos, para curiosidades mórbidas, a lista completa de creadoras:
Ana García (texto e ilustración), Maruxa Martínez (texto) e Minia Regos Sanz (ilustración), Suzi Ons (texto) e Ana Castiñeiras (ilustración), Erica Couto (texto), Patricia Mariño (texto), Xulia María Barros (texto) e Judit Pequeño Vázquez (ilustración), Lúa Campos (texto e ilustración), Beatriz Guerra (texto), María Eijo (texto) e Tamara Castro Laplaña (ilustración) e Tuula Ahola (texto).



Fantasía en portugués: Sandra Carvalho, Paulina Chiziane, Marina Colasanti…


Pareceunos interesante citar o nome e a obra dalgunhas escritoras en lingua portuguesa que están ao voso alcance a través da rede de Bibliotecas Nodais de Galicia.

  1. Sandra Carvalho (Portugal): dela podedes ler O círculo do medo, continuación da Saga das Pedras Mágicas)
  2. Paulina Chiziane (Mozambique): preguntade na vosa biblioteca nodal máis próxima polo seu libro O sétimo juramento.
  3. Marina Colasanti (italo-brasileira nacida na ex-colonia portuguesa de Eritrea): escribiu No labirinto do vento. Non volo perdades! --> Dispoñible en galego.

Fantasía en castelán de escritoras galegas: Natalia Corbillón, Isabel Llor, Cristina Prieto Solano, Gala Romaní…


Tamén hai escritoras da terra que prefiren escribir as súas fantasías en castelán. Moitas delas eu non as asociaba a Galicia, pero investigando en Nova Fantasía aprendes moitas cousas...

  1. Natalia Corbillón (Ourense): autora da triloxía Los Hijos de Gea.
  2. Isabel Llor (Vigo): autora de La capilla blanca.
  3. Cristina Prieto Solano (Ferrol): autora de La claridad de la sombra.
  4. Gala Romaní (Vigo): autora de La sombra de los lobos.

Escritoras non galegas traducidas ao galego


Por fin, por deferencia a quen saboreamos con auténtica gula a fantasía escrita en galego, engado aquí un trío de ases extraancares* que podemos ler na rosaliana lingua.
* Neoloxismo 100% maleducado: quere dicir máis alá dos Ancares, non galegas.

  1. Maite Carranza (Cataluña): deléitanos coa triloxía de A Guerra das Bruxas, escrita orixinalmente en castelán.
  2. Cornelia Funke (Alemaña): súa é a aínda inacabada saga Mundoespello.
  3. JK Rowling (Inglaterra): non podía faltar a colección de Harry Potter, traducida segundo estimacións da Wikipedia a 67 idiomas.

Un par de apuntamentos sobre fantasía en galego