Club 100%: Desartellando Mundoespello

Na nosa segunda entrega do club de lectura en galego (o primeiro que pasou por aquí foi O segredo da pedra figueira, de María Xosé Queizán) seguimos con fantasía, só que desta vez dunha autora de alén das nosas fronteiras: a escritora alemá Cornelia Funke, traducida á nosa lingua pola tamén muller Chus Bello, con quen por certo mantivemos unha maleducada conversa falando do seu traballo como tradutora.

O libro a debatir é o primeiro dunha saga, Reckless. Carne de pedra. Conta Cornelia que cando Will Reckless segue ao seu irmán Jacob  ao mundo tras o espello, habitado por seres máxicos, cae baixo a maldición da carne de pedra, e sobre esta historia que principia de xeito tan suxestivo non podemos deixar de imaxinar.

Coma saberedes quen sigades o club de lectura paralelo que facemos con libros en castelán, o esquema a seguir é un pouco libre; non pretendemos xulgar a lectura senón facernos preguntas deixándonos levar polo vento da escrita dun lado a outro como abellas pousándose de flor en flor: a nosa mel é a reflexión. Nesta ocasión, a nosa atención foise centrando en distintas áreas temáticas da novela, por así dicir, principalmente nas que nos levaban a outras historias como unha arañeira metaliteraria ou metaficticia, pois non só de libros falaremos senón tamén de fábulas e de cinema. Poderemos aguilloar, cal abellas, a vosa teimuda curiosidade? Acompañádenos nesta viaxe a través do espello e cruzade connosco ao outro lado, onde os contos se converten perigosamente en realidade, a través dun sexteto interrogante.

1. Espellos: por que nos fascinan?

Jacob ten un espello, mais non é un espello calquera: é a porta ao universo máxico dos contos. Quen pense que os espellos ou calquera das súas variantes (refírome a calquera superficie con propiedades reflectantes) son obxectos anódinos, que o volva a pensar despois de ler a nosa historia:

• Narciso vólvese tolo tras namorarse do seu reflexo nunha lagoa.
• Harry Potter atopa o Espello de Oxesed que provoca unha forte atracción en quen o mira.
• A bruxa de Brancaneves escoita do espello que a rapaza é máis belida ca ela, e decide matala.
• Os vampiros evítanos pois eles revelan a súa condición (non poden reflectirse neles)
• As Charmed (traducible por Embruxadas), protagonistas dunha serie de televisión, son meigas boas que poden facer uso de espellos para conectar coa versión escura delas mesmas, como pode verse por exemplo no último capítulo (e dobre) da sexta tempada.
• Noutra coñecida serie televisiva, Lost (Perdidos) non falta o seu respectivo espello; nesta ocasión trátase dunha estación submariña da misteriosa Iniciativa Dharma bautizada The Mirror (literalmente, O Espello).
• Segundo a lenda urbana da Verónica (en España) ou Bloody Mary (mundo anglosaxón), o espírito do mesmo nome matará a quen a invoque diante dun espello.
• Conta o mito grego de Perseo que este heroe venceu á mortífera gorgona Medusa grazas á axuda dun espello improvisado.
• Algunhas versións do tradicional conto de fadas europeo A bela e a besta mencionan un espello máxico que podería empregarse para ver o que ocorría máis alá das fronteiras do castelo que o gardaba, incluída a versión cinematográfica de Disney. Quizais niso se inspirou Google para montar a súa megaestrutura de cámaras de vídeo do Google Street View...
• Falando de cámaras, na película O show de Truman, protagonizada por un xenial (incrible!) Jim Carrey, estas gravan todas as parvadas que este protagoniza para si mesmo (e os millóns de espectadores do show que ignoraba protagonizar) diante do espello do baño.
• En Alicia do outro lado do espello Lewis Carroll mergúllanos novamente nun mundo fantástico, mais a porta resulta ser un espello (como no noso libro de lectura) e non o tobo de Alicia no país das marabillas.
• Tamén Michael Ende, autor de títulos inesquecibles como Momo ou A historia interminable, sente fascinación polos espellos, e unha das súas obras levará por nome Der Spiegel im Spiegel (O espello no espello).

Poderás volver mirarte no espello sen sentir un arreguizo? Por certo, sabías que as persoas que teñen fobia aos espellos padecen eisoptrofobia ou catoptrofobia? Es ti unha delas?

Máis sobre espellos

• Espejito, espejito: la siniestra literatura del doble (Ambos Mundos, versión caché)
• Espejo#Folclore (Wikipedia)
• Espejos (Revista digital del Instituto. I.E.S. Leonardo da Vinci, Alicante)
• Espejos y reflejos en el cine (Zinéfilaz)
• Los espejos en el cine (Películas de cine)
• Los mejores espejos del cine (20 minutos, Listas)
• Los vampiros no se reflejan en el espejo (Nobody's diary)
• Simbolismo mágico de los espejos (Revista Esfinge)
• Top 10: Espejos dentro de películas (Kelkoo: blog tendencias)

2. Carne de pedra: existen maldicións ou seres similares?

Pensando na carne de pedra que vai tomando pouco a pouco o corpo de Will, veume á mente a expresión “ter corazón de pedra”, que se emprega para referirse a persoas que non teñen ou non manifestan sentimentos e compaixón cara aos seus e ás súas semellantes. Con seres coa carne de pedra, refírese tamén Cornelia Funke a que o mesmo corazón se lles petrifica? Carecen de alma e mesmo de vontade? Pasan así ante a miña memoria o Golem das lendas xudeoxermánicas, a Medusa (que mencionei co asunto dos espellos) que petrificaba ás persoas co poder dos seus ollos, aos larpeiros comellóns de rocha de Fantasía (que cohabitan o mundo creado por Ende cos Xigantes de Coiraza controlados, como se fosen Golems, pola feiticeira Xallide), os xigantes de pedra que albisca Bilbo Bulseiro na súa aventura pola Terra media (relatada na noveliña O hobbit, de J.R. Tolkien) ou mesmo, xa nun plano xeográficamente real, nos misteriosos Moái, guerreiros pétreos e colosais da Illa de Pascua. Inspiraríase Cornelia Funke nalgúns destes exemplos para crear a eses fascinantes seres de pétrea pel, que se multiplican ao parecer coma unha praga, coma unha enfermidade contaxiosa, que avanza cal lepra polo corpo dos afectados?

Ficción e realidade de xigantes pétreos 

• 15 gigantes de piedra hacen guardia en el ahu Tongariki, isla de Pascua (National Geographic, La foto del día)
• Gigantes de piedra (Enciclopedia del Poney [Pisador])

3. Expresión: "ter corazón de pedra": que significa?

A carne de pedra, da que xa falamos, tróuxome ao maxín a preciosa e terrible expresión “ter corazón de pedra”. Pero, exactamente, que significa? Intentando afondar nese asunto, atopei algunhas ligazóns curiosas, como a que enlaza co Wikicristiano (¿?). Ao parecer, o significado da metafórica expresión aparece na mesma Biblia: 

Un "Corazón de piedra" describe un estado de insensibilidad espiritual y de indiferencia moral (Ez. 11:19). 

Algo máis que unha aprende, señor@s...

A expresión como metáfora

• Diccionario bíblico: corazón (Wikicristiano)
• El faraón tenía corazón de piedra (Blog de Susana Frisancho, versión caché)
• Flor de Jade: la metáfora en la poesía nahua del México pre-hispano (aBrace Cultura)
• Metáfora e hipérbole (Plan Ceibal)
• ¿Qué significa para ti "Tener corazón de piedra"? (Yahoo México, Respuestas)

4. Irmáns Grimm: quen foron en realidade?

Dúbidas fóra: este libro escríbese en homenaxe a dúas persoas: os irmáns Jakob e Wilhem Grimm, que escribirán unha das máis famosas recompilacións de contos tradicionais europeos (ao cabo, non son os protagonistas certos Jacob e Will, irmáns?). Sobre isto, hai tanto escrito que sobra o que maleducadamente poidamos aportar, e máis nos últimos meses nos que se veñen conmemorando os 200 anos da publicación da primeira e hogano coñecida recompilación de contos dos irmáns alemáns.

Todo o mundo fala dos 200 anos de contos

• 200 años de fantasía con los hermanos Grimm (El País)
• Cuentos de los hermanos Grimm: 200 años de la publicación de sus cuentos (La Voz de Galicia)
• No son cuentos para niños: 200 años de los hermanos Grimm (XLSemanal)
• Vidas contadas: Hermanos Grimm: [clip de audio] (RTVE a la carta)

5. Animais humanizados: canto hai de animal nun ser humano?

Gústanos a raposa, polo menos a min (isto é, Dúas Lúas), e coido que a Bibliotecaria Maleducada está de acordo comigo. É unha personaxe cambiante que se move e metamorfosea entre a súa forma e personalidades humana e animal. Algo teñen os animais humanizados que nos engaiolan cando somos cativos (para mostra, a sona dos contos da maleducada Beatrix Potter)... e de adultos aínda teñen o seu aquel se quen escribe consegue dotalos de certa complexidade.

Un par de apuntamentos sobre animais moi humanos...

• Animales, hombres, osos y niños (El diario montañés)
• Historias de animales humanizados (Bienvenidos a la fiesta)

e 6. Contos infantís: aptos para nenos?

Mais hai algo escuro no Mundoespello que percorremos tras os pasos dos nosos protagonistas, Jakob e Will; algo que se agocha nas sombras. Non: non todos os contos infantís foron considerados aptos para nenos (xa o adiantamos en ligazóns anteriores), ou, se o foron, alguén esqueceu escribir nas últimas liñas: “E foron felices para sempre xamais”.

Mais vós si, caros lector@s, vos sede felices. Felices e maleducados, abofé! E agora déixovos: chámame certo espello...

Falando sobre contos para pasalo de medo

• A que no te contaban estos cuentos de chiquito (Taringa!)
• Análisis de los mitos y roles de género en los cuentos de hadas (Buenas tareas)
• Cuentos con finales infelices (Cuentos infantiles)
• Cuentos de hadas de los hermanos Grimm: 200 años de historias mágicas que no tenían final feliz (La Voz de Galicia)
• Cuentos de los hermanos Grimm: sexo, violencia y sadismo en las historias (ABC)
• El maravilloso mundo de los hermanos Grimm: [galería de fotos] (ABC)
• Los hermanos Grimm y sus cuentos macabros (La movida)
• Los macabros cuentos de los hermanos Grimm (Ovejas eléctricas)
• Los miedos infantiles en la literatura para niños (Fundación Germán Sánchez Ruipérez)
• ¿Por qué los cuentos tienen un final feliz? (Bebés y más)